Engelsiz Yaşam Teknolojileri – Eğitim ile Güçlenme (2019)
Dr. Yankı Yazgan’ın moderatör olduğu Uluslararası Filantropi Semineri’nin konuşmacıları insan hakları avukatı Yetnebersh Nigussie, engelli hakları savunucusu Anastasia Somoza, Gallaudet Üniversitesi Öğrencisi Cem Barutçu, girişimci Duygu Kayaman, Infinite Flow Dans Grubu kurucusu Marisa Hamamoto, Infinite Flow Dans Grubu dansçısı Adelfo Cerame Jr. ve öz savunucu Robert Cem Osborn idi.
ABD’li kapsayıcı dans grubu Infinite Flow’un performansının ardından seminerin açılış konuşmasını yapan Sabancı Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı Güler Sabancı, Filantropi Seminerleri’nde sivil toplum alanındaki yeni yaklaşımları gündeme getirdiklerini, tartıştıklarını ve tecrübeleri paylaştıklarını belirterek “Sabancı Vakfı olarak öncüsü olduğumuz filantropi alanında 2007 yılından bu yana Filantropi Seminerleri yapıyoruz. Bu seminerlerde sivil toplum alanındaki yeni yaklaşımları gündeme getiriyor, tartışmaya açıyor ve tecrübelerin paylaşılmasına çalışıyoruz. Teknolojinin itici güç olduğu ve hayatımızı dönüştürdüğü bu günlerde artık vakıfçılık ve hayırseverlik anlayışı da yeni bir boyuta ulaşıyor. Tüm dünyada bir ‘zihniyet dönüşümü’ yaşanıyor. Özünde insana ve yaşamlara dokunarak iyilik yaratmak olan hayırseverlik de artık daha katılımcı süreçlerle fark yaratmaya odaklanıyor. Biz de Sabancı Vakfı olarak hayırseverliği farklı bir bakış açısıyla ele alıyoruz. Ülkemiz için öncü modeller ortaya koymak için çalışıyoruz. 12 yıldır gerçekleştirdiğimiz seminerlerimizle sivil toplum kuruluşlarına destek vermek üzere yürüttüğümüz Hibe Programlarımız da bizim hep bu anlayışın çerçevesindedir. Bu yıl seminerimizde ise, engelli alanında ‘Eğitim ile Güçlenme’ üzerine odaklanıyoruz. Sabancı Vakfı olarak, her fırsatta ‘Eğitim hakkı tartışılmaz’ diyoruz ve 12 yıldır engelli bireylerin hayata eşit ve aktif katılımı için sivil toplum kuruluşlarına destek veriyoruz” dedi.
Kapsayıcı eğitimin ve engelli bireylerin eğitimle güçlenmesinin önemine de değinen Sabancı, “Biliyoruz ki, eğitime erişimde en çok sorun yaşayanlar arasında engelli bireyler yer alıyor. Engelli bireylerin yaklaşık yüzde 40’ı okuma yazma bilmiyor. İlköğretimden üniversiteye kadar olan süreçte çok sayıda engelli gencimiz, ihtiyaçlarına yönelik destek alamadığı için eğitim hayatlarından erken kopmak zorunda kalıyorlar. Dolayısıyla iş gücüne katılım oranı da yüzde 22 oranında. Desteklediğimiz projelerden birinde ilkokul öğrencisinin şu sözleri çok ilgi görmüştü. Küçük bir kız çocuğumuz şöyle diyordu: ‘Herkes farklı olduğu için kimse farklı olamaz.’ İşte tam da bu nedenle, eğitime erişimin önünü açmak ve engelli gençlerin hayata eşit katılımını sağlamak için modeller geliştirmemiz gerekiyor. Umutsuzluğa asla düşmememiz gerekiyor ve düşmeyeceğiz” dedi.
Kendisi de görme engelli bir insan hakları avukatı olan Yetnebersh Nigussie konuşmasında, “Sabancı Vakfı'nın bu topraklardan aldıklarımızı bu toprakların insanlarıyla paylaşma ilkesi doğrultusunda, ben de kendi hayatımdan yola çıkarak öğrendiğim üç önemli mesajını sizlerle paylaşmak istiyorum. Ben kör olduğumda beş yaşındaydım ve yaşadığım toplumdaki herkes benim için umutların son bulduğunu düşünüyordu, çünkü kırsal Etiyopya'da bir kız çocuğunun kaderi erken yaşta evlenip ailesine çeyiz getirmekti. Oysa benim gözlerim görmüyordu ve kimse benimle evlenmek istemeyecekti, ailem de çeyiz alamayacaktı. Bu durum benim eğitimimi her zaman korkusuzca destekleyen annem ve büyük annem sayesinde bir fırsata dönüştü. Her zaman benim her şeyi başaracağıma inandılar. Beni görme engellilere özel bir okula gönderdiler. Bugün Etiyopya’da ve dünyada engelli bireylerin hayatını değiştirip normlara meydan okuyan bir birey olarak, uluslararası bir örgüt olan Light for the World’un direktörlüğünü yapıyorum” dedi.
2011 Dünya Engellilik Raporu'na göre, dünya genelinde engelli kadınların sayısının erkeklerden daha fazla olduğuna da değinen Nigussie, “Engelli kadınlar ve kız çocukları, hayatın pek çok alanında daha fazla ayrımcılık ve damgalanma ile karşı karşıya kalmaya devam ediyor. Engelli bireylerin liderlik yolunun ise kaliteli ve kapsayıcı eğitim sağlanması, erken çocukluk gelişimi için yeterli finansman ve engelli kadın ve kız çocukları gibi grupların güçlendirilmesi hedefiyle gerçekleşebileceğini vurgulamak isterim. Özellikle engelli kadın ve çocukların güçlendirilmesi, kaderlerini değiştirmeleri açısından büyük önem taşıyor. Bu odadaki herkesi, sürdürülebilir kalkınma yolculuğunda kimseyi geride bırakmamaya davet ediyorum. Biz olmadan bizim için asla!” dedi.
12. yılında yeni teknoloji ve inovasyonların engelli bireylerin eğitimine katkısının tartışıldığı seminerde “Eğitim, engelli gençlerin bağımsız yaşamında nasıl bir rol oynuyor?” ve “Genç engelli bireylerin öz savunuculuk çalışmaları engellilik alanını nasıl dönüştürüyor?" gibi sorulara yanıt arandı.
Seminerde, kapsayıcı performansların yanı sıra Türkiye ve yurt dışından engelli bireylerin eğitim hayatını kolaylaştıran ve bağımsız yaşamına destek olan pek çok teknolojik ürün ve model de katılımcılarla paylaşıldı. Görme engelli bireyler için geliştirilen yeni nesil robot rehber köpekten, Alzheimer ve demansı olan bireylerin evde yalnız yaşamasını kolaylaştıran robota, otizmli çocuklara yönelik kişiselleştirilmiş eğitim kartlarına kadar çeşitli yenilikçi teknolojik ürün ve uygulamalar katılımcılar tarafından yoğun ilgiyle karşılandı. Fuaye alanında ürünlerini sergileyen kurumlar şunlar oldu:
• Access Israel – Erişilebilirlik Deneyimi Aktivitesi
• Anlatan Eller – Türk İşaret Dili ile Matematik Öğretimi
• Aksaray Üniversitesi - Görme Engelli Öğrenciler için Engelsiz Fen Öğretimi
• Auto Train Brain – Disleksiye Yönelik Mobil Yazılım
• DEM Derneği – Türk İşaret Dili ile Kahve Sipariş Edilen Demgoodcoffee
• Down Sendromu Derneği - AKADEMİ +1 Eğitim Programları
• Selin Alara Örnek – Yeni Nesil Robot Rehber Köpek IC4U2
• Özdemir Sabancı Emirgan Anadolu Lisesi Robotik Takımı
• EGED – Görmeyenlerin Müzik Kütüphanesi Engelsiz Nota
• Engelsiz Filmler Festivali – Erişilebilir Sinema Deneyimi
• Fatma Nur Aktaş – Görme Engelli Bireyler için Origami ve Somut Materyaller ile Matematik Eğitimi
• Greta & Starks – Erişilebilir Sinema Uygulaması
• IoT Vision – Sesleri Dokunsal ve Görsel Uyarılara Dönüştüren Teknoloji
• Karlsruhe Teknoloji Enstitüsü – Görme Engellilik Çalışma Merkezi
• Danish Association of The Blind – LEGO Braille Bricks
• Light for the World – Görme Engllilerin Haklara Eşit Erişimi için Çalışan Uluslararası STK
• Microsoft – Erişilebilirlik Teknolojileri
• Robot MYLO – Kişisel Ev Asistanı
• Tolkido – Otizmli Çocukların Dil Eğitimini Kolaylaştıran Kartlar
• Tohum Otizm Vakfı – Otizmli Çocuklar için Eğitici Uygulamalar
• Cerebral Palsy Türkiye / Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı – Özel Gereksinimli Öğrenciler için Bireyselleştirilmiş Eğitim İçerikleri
• Türkiye İşitme Engelliler Derneği – Türk İşaret Dili Kullanan Sağır Çocuklar için İkidilli Okuma Gelişimi Uygulamaları
• Twin – Braille Twin Bilim Kitleri
• Zero Project Impact Transfer – Engelli Alanındaki Girişimlere İvme Kazandıran Program
Seminerde ayrıca, Avusturya’da kurulan kapsayıcı bir dans okulu Lilli’s Ballroom bir dans atölyesi düzenledi. Dans etmenin görme dışında pek çok duyuyu içeren bir deneyim olduğunu savunan Lilli’s Ballroom’un dans atölyesine katılan kişiler hareket etmeye yönelik yeni bir yaklaşımı tecrübe etti.
PERFORMANS ve ATÖLYE
Infinite Flow - Kapsayıcı Dans Grubu
Engeli bulunan ve bulunmayan dansçılardan oluşan profesyonel dans topluluğu Infinite Flow kapsayıcılık yolunda dansı bir araç olarak kullanmaktadır. Topluluk, 2015 yılında dansçı ve felç geçirmiş Marisa Hamamoto tarafından kurulmuştur ve o günden bugüne 100’den fazla performansın yanı sıra 200’den fazla kapsayıcı dans atölyesi gerçekleştirmiştir. Infinite Flow, performans aracılığıyla algıyı değiştirmeyi, kapsayıcılığı destekleyen bir topluluk yaratmayı ve kendi pratiklerini erişilebilir kılmayı içeren üç ayaklı yaklaşımı ile engelliliğe karşı ön yargıyı yıkmayı, sistemik bir değişim yaratmayı ve herkes için erişilebilir bir dünyayı hedeflemektedir.
Lilli’s Ballroom – Kapsayıcı Dans Stüdyosu
Lilli’s Ballroom’un arkasında yatan fikir, Lilli Beresin’in (Kurucu) kendi tecrübesine ve görme engeli bulunan kişilerin engeller olmadan dans edebileceği bir alan oluşturma isteğine dayanmaktadır. Lilli’s Ballroom görme engeli bulunan ve görebilen kişilerin basit adım sistemini kullanarak Latin danslarının doğasını keşfetmesine olanak tanıyan özel bir program geliştirmiştir. Stüdyo, müziğin ritmine kapılmak ve bir dans partneriyle yakın ilişki kurmak ile görebilmek arasında hiçbir bağlantı olmadığını savunur. Dans etmeyi diğer duyular aracılığı ile de öğrenebilmek mümkündür. Gören kişiler Lilli’s Ballroom sınıflarında gözleri kapalı dans ettiğinde, hareket etmeye yönelik yeni bir yaklaşımı hep birlikte tecrübe etmektedir.
KEYNOTE KONUŞMASI
Yetnebersh Nigussie - İnsan Hakları Avukatı
Yetnebersh Nigussie bir insan hakları avukatı olarak kendisini engelli bireylerin her alandaki haklarının korunmasına adamış bir aktivisttir. Addis Ababa Üniversitesi'nde sosyal hizmet ve hukuk okuduktan sonra, 2005 yılında Etiyopya Engellilik ve Kalkınma Merkezi'nin kurucu ortağı olmuştur. Yetnebersh, engellilik ve kapsayıcılık alanındaki önde gelen çalışmalarından ötürü Nobel Ödülleri'nin alternatifi olarak görülen Right Livelihood Ödülü (2017) ve The Spirit of Helen Keller Ödülü (2018) dâhil olmak üzere pek çok uluslararası ödüle layık görülmüştür. Şu anda uluslararası bir engellilik ve gelişim organizasyonu olan Light for the World'de savunuculuk ve insan hakları yöneticisi olarak görev yapmaktadır.
KONUŞMACILAR
Dr. Yankı Yazgan - Moderatör
Uzmanlık alanları çocuk/genç ve yetişkin psikiyatrisi olan Dr. Yankı Yazgan (1959), Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Profesör, Yale Child Study Center’da öğretim görevlisi olarak eğitim ve araştırma çalışmalarını sürdürmüştür. Çocukluk ve gençlik yıllarını İzmir’de geçirmiştir. Eğitim aldığı kurumlar şu şekilde sıralanabilir: Bornova Anadolu Lisesi (orta), Ankara Fen Lisesi, Ege Tıp Fakültesi (tıp), Marmara Tıp Fakültesi (uzmanlık, psikiyatri) ve Yale Tıp Fakültesi (üst-uzmanlık, çocuk ve ergen psikiyatrisi). Klinik uygulamalarda ve bilimsel araştırmalarında odak alanlarını nörogelişimsel bozuklukların tanılanması ve multimodal tedavilerinin uygulamaları oluşturmaktadır. Beyin bilimleri ve psikiyatri alanındaki bilgilerin herkes tarafından anlaşılmasını ve kullanılmasını amaçlayan "popüler bilim" temelli yazı ve kitaplarının yanı sıra çok sayıda ulusal ve uluslararası hakemli bilimsel dergi makalesi ve kitap bölümü yazmıştır.
Anastasia Somoza - Engelli Hakları Savunucusu
Engelli hakları aktivisti, konuşmacı ve danışman olan Anastasia Somoza savunuculuk faaliyetlerine 9 yaşındayken ikiz kız kardeşinin devlet okulunda kaynaştırma eğitimine okula devam edebilmesi için Bill Clinton ile görüşerek başlamıştır. Sonrasında hem kadın hakları hem de engelli hakları alanlarında yaptığı çalışmalar sonucunda pek çok ödül kazanmıştır. 2016 A.B.D. seçimlerinde Demokratlar’ın yanında aktif bir şekilde yer almıştır ve ülkenin her yerinde konuşmalar yapmıştır. Kendi ülkesinde yaptığı çalışmaların yanı sıra Çin'de engelli çocukların ailelerine yönelik bir eğitim projesinde görev almıştır.
Cem Barutçu – Gallaudet Üniversitesi Öğrencisi
Dem Derneği Eski Yönetim Kurulu Üyesi, Bahçeşehir Üniversitesi AB Hayat Boyu Öğrenmenin Desteklenmesi Kapsamında TİD ile Bariyerleri Aşın ve Uzlaşın Projesi’nde Türk İşaret Dili eğitmenidir. Sağırlarla ilgili felsefe ve şiir ile ilgilenen Cem aynı zamanda Sağır Kültürü Festival projesi üzerine çalışmalar yapmaktadır. Gallaudet Üniversitesi’nde Amerikan İşaret Dili (ASL), Sağır Çalışmaları ve Dilbilim bölümleri okumaktadır.
Duygu Kayaman - Girişimci
2,5 yaşında görme yetisini kaybetmeye başlayan Duygu Kayaman, Türkiye’de ilkokulu görenlerle birlikte kaynaştırma eğitimiyle okuyan ilk kişilerden birisidir. Haliç Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü, Bilgi Üniversitesi MBA yüksek lisansını ve Regent’s London dil okulunu burslu olarak tamamlamıştır. Duygu, YGA ve Turkcell stratejik ortaklığında başlatılan Hayal Ortağım projesiyle MIT Innovators Under 35 tarafından yılın en genç sosyal yenilikçisi ve Forbes Magazine Under 30 tarafından gelecekte dünyayı değiştirecek liderler ödüllerini kazanmıştır. Duygu Kayaman 2012 yılından beri Microsoft’ta satış bölümünde çalışmaktadır; aynı zamanda engellilere yönelik geliştirilen Microsoft erişilebilirlik projelerine liderlik etmektedir. Duygu Kayaman Parıltı Görmeyen Çocuklara Destek Derneği’nde Başkan Yardımcılığı ve erişilebilirlik konusunda şirketlere danışman olarak çalışmalarına devam etmektedir.
Marisa Hamamoto – Infinite Flow Kurucusu
Felç geçirmiş bir dans sanatçısı, kapsayıcılık hakkında konuşmacı ve bir Kapsayıcı Dans Grubu olan Infinite Flow'un kurucusu Marisa Hamamoto, küresel #InfiniteInclusion (#SonsuzKapsayıcılık) hareketine öncülük etmektedir. Marisa, Amerika ve Japonya’da 20 sene bale ve çağdaş dans sanatları ile ilgilenmiş ancak üniversitedeyken boyundan aşağısının geçici olarak felç olmasına yol açan nadir bir felç olan omurilik enfarktüsünü atlatma döneminde salon dansını keşfetmiştir. Marisa, profesyonel bir kapsayıcı dans grubu olan ve kâr amacı gütmeyen Infinite Flow’u herkesin dansa erişebilmesini sağlamak amacıyla 2015 yılında kurmuştur. Marisa, insanların kalıpların dışında düşünmesi, ön yargılarını yıkması, yeni bağlantılar kurması ve büyük yenilikler yapmasını sağlamak için onları dans ve hikâye anlatımı yoluyla güçlendirmektedir.
Adelfo Cerame Jr. – Infinite Flow Dansçısı
Adelfo, fitness ve beslenme danışmanı olmakla birlikte, aynı zamanda bir vücut geliştiricidir. 10 Kasım 2005 tarihinde bir trafik kazasına uğramış ve bu kaza sonucunda T-12 paraplejik olarak belden aşağısı felç olmuştur. Adelfo, kaza sonrasındaki ilk zamanlarda ruhen, zihnen ve fiziksel olarak umutsuzluğa kapılsa da bir yıl sonra fiziksel durumunu kabullenmiş ve kendini motive etmek için bir itici güç olarak görmeye başlamıştır. Adelfo, 2007 yılında vücut geliştirmeye başlamış, 2014 yılında ise Marisa’dan dans partneri olmaya yönelik teklif almıştır. Adelfo, zorluğun üstesinden gelmeyi tercih etmiş, yeni bir kendini ifade etme biçimi öğrenmiştir. Hayatına dansçı olarak devam etmektedir.
Robert Cem Osborn - Öz Savunucu
1994 İstanbul doğumlu olan Robert Cem Osborn, Enka Lisesi’nden 2013 yılında mezun olmuştur. 2014 yılından beri Hilton İstanbul Bomonti otelinde lobi görevlisi olarak çalışan Osborn, Türkçe ve İngilizce bilmektedir. Fotoğrafçılık ile ilgilenen Osborn’un biri uluslararası olmak üzere dört adet sergisi bulunmaktadır. Osborn bir öz savunucu olarak bütün hayatı boyunca engelli sözcülüğü yapmıştır. Toplumun algılarını değiştirmek amacıyla katıldığı pek çok medya çalışmasının, basın ve TV röportajlarının yanı sıra, Birleşmiş Milletler Genel Merkezi, Avrupa Parlamentosu ve TBMM başta olmak üzere çeşitli politika yapıcı kurumda, üniversitelerde ve kongrelerde engelli hakları üzerine sunumlar yapmıştır, açılış konuşmacısı olarak yer almıştır. On binlerce aileye rol model ve umut olmuş, olmaya devam etmektedir.